ดินเผา คืออะไร? (Terracotta)

ในอดีต มนุษย์รู้จักการนำดินมาปั้นเป็นรูปร่างต่าง ๆ เพื่อใช้เป็นภาชนะตามลักษณะการใช้งาน ต่อมามีการพัฒนาเพื่อให้ภาชนะมีความแข็งแรง สามารถนำไปใช้งานได้คงทนและยาวนาน จึงได้นำดินเหนียวที่ปั้นขึ้นรูปแล้วไปผ่านกระบวนการที่เรียกว่า ดินเผา หรือผ่านความร้อนสูง เพื่อทำให้ภาชนะเหล่านั้นแข็งแรงคงทนและใช้งานได้ยาวนานยิ่งขึ้น

ความเป็นมาของ ดินเผาหรือเครื่องดินเผา

            ดินเผาหรือเครื่องดินเผา ค้นพบว่าเริ่มต้นจากสมัยก่อนประวัติศาสตร์ เมื่อประมาณ 6,000 ปี โดยพบหม้อดินเผาเป็นแห่งแรกที่บ้านเชียง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี ในยุคต่อมาได้แก่  สมัยทวาราวดี สมัยศรีวิชัย สมัยลพบุรี สมัย เชียงแสน และสมัยสุโขทัย ซึ่งเป็นยุคที่ ดินเผาหรือเครื่องดินเผาได้มีวิวัฒนาการมากขึ้น ซึ่งเครื่องดินเผาจะมีอยู่สองลักษณะคือเครื่องดินเผาชนิดไม่เคลือบและเคลือบ ในยุคนี้มีการทำถ้วยชามที่เคลือบสีเขียวแบบหยก หรือเขียวไข่กา เรียกว่า เครื่องสังคโลก คุณลักษณะพิเศษคือ รูปทรงภายนอกงดงามมาก

ต่อมาในสมัยอู่ทอง จนถึงสมัยอยุธยา มีเครื่องดินเผาที่มีชื่อเสียงมีความสวยงามเป็นที่ยอมรับ ได้แก่ คือ เครื่องเบญจรงค์ และลายน้ำทอง ซึ่งมีหลายสี เกิดจากการประดับตกแต่ง เป็นเครื่องถ้วยที่สั่งทำจากประเทศจีน แต่ลวดลายและสี เป็นฝีมือเขียนของช่างไทย

ปัจจุบัน แม้ภาชนะต่าง ๆ จะพัฒนาและเลือกใช้วัสดุที่มีความสวยงามคงทนแทนดินเผาเช่นในอดีต แต่ในชีวิตประจำวัน ก็ยังมีโอกาสได้ใช้หรือพบเห็นเครื่องปั้นดินเผาอยู่เสมอ เช่นภาชนะประเภท แก้วกาแฟ ถ้วย ชาม จาน แจกันดอกไม้ อ่างใส่น้ำ และอื่น ๆ ดินเผาหรือเครื่องปั้นดินเผาในปัจจุบันถือเป็นงานหัตถกรรม และเป็นงานศิลปะที่สร้างสรรค์ขึ้นมาเพื่อจัดจำหน่ายมากกว่าผลิตเป็นภาชนะเพื่อใช้เองเช่นในอดีต

ประโยชน์ของเครื่องดินเผาไทยในปัจจุบัน

จากอดีตจนถึงปัจจุบัน ดินเผาหรือเครื่องดินเผา ผลิตมาเพื่อตอบสนองการดำรงอยู่ของคนไทยในแต่ละยุคแต่ละสมัย ทำให้รูปแบบของเครื่องดินเผามีความแปลกแตกต่างกันไป แต่ยังมีจุดประสงค์ในการนำไปใช้ประโยชน์เช่นเดียวกัน คือเป็นภาชนะสำหรับใส่สิ่งของ ปัจจุบันแม้จะยังมีการนำเครื่องดินเผามาใช้เป็นภาชนะอยู่บ้าง แต่วัตถุประสงค์หลัก ๆ นั้นเปลี่ยนไปจากอดีต เช่น

1. ผลิตเครื่องปั้นดินเผาเป็นเครื่องประดับตกแต่งติดสถาปัตยกรรม
2. ผลิตเป็นรูปเคารพต่าง ๆ ตัวอย่างเช่น พระพุทธรูปเคลือบจากเตาเวียงกาหลงปางมารวิชัย
3. ผลิตเป็นเครื่องประดับตกแต่งสถานที่ ตัวอย่างเช่น ประติมากรรมหรือตุ๊กตาดินเผาแบบต่าง ๆ

ดินเผาหรือเครื่องปั้นดินเผา จัดเป็นศิลปะแขนงหนึ่ง ซึ่งกระบวนการของเครื่องปั้นดินเผานั้น ต้อง

อาศัยความร้อนหรือการเผาเพื่อแปรเปลี่ยนสภาพวัตถุดิบ ได้แก่ ดินเหนียวที่ขึ้นรูปให้สำเร็จเป็นผลงานตามที่ต้องการ